HAREKET VE KUVVET

HAREKET VE KUVVET

A – HER CİSİM HAREKETLİDİR

1.ÇEVREMİZDEKİ FARKLI HAREKET TÜRLERİ
2.KONUMUNU ÖLÇ , GİTTİĞİN YOLU BUL
3.KONUM ZAMANLA NASIL DEĞİŞİR ?
4.YOLU ZAMANA BÖL , HIZI BUL

B – KUVVET İTME – ÇEKMEDİR

1.KUVVETİN ETKİLERİ ÇEŞİTLİDİR
2.EVRENDE HEM İTME HEM DE ÇEKME BİRLİKTE BULUNUR
3.YERİN ÇEKİM KUVVETİ AĞIRLIĞI BELİRLER

A – HER CİSİM HAREKETLİDİR
Evrende her şey hareketli midir ?
Çevremizde hareket eden bir çok varlık görürüz. Uçan kuşlar,koşan köpekler , yürüyen insanlar ,düşen bir taş, akarsular… Uzaydaki gökcisimleri de hareket halindedir. Canlıların ortak özelliklerinden birinin de hareket etme olduğunu öğrenmiştik. İnsanlar , hayvanlar , bitkiler kendiliğinden hareket ederler. Ama cansız varlıkları harekete geçirmek için dışarıdan bir etki gerekir.

1.ÇEVREMİZDEKİ FARKLI HAREKET TÜRLERİ
Hareket halindeki her cisim bir yol izler bu yola ne denir ?
Hareketli bir cismin hareketi sırasında izlediği yola YÖRÜNGE denir.
cisimlerin yörüngelerine göre hareket şekilleri nelerdir ?
cismin izlediği yol düz ise hareketten söz edebiliriz. Düz bir yolda ilerleyen bir taşıtın hareketi gibi. Virajlı bir yolda ilerleyen bir taşıt EĞRİSEL bir yörüngede gider. Saatin akrep ve yelkovanının yörüngesi DAİRESELdir. Bir salıncağın hareketi sırasında izlediği yol ,dairesel yörüngenin bir bölümüdür. Dünya ,güneş çevresinde hareket ederken ELİPS biçiminde bir yörüngede ilerler.

2.KONUMUNU ÖLÇ , GİTTİĞİN YOLU BUL
Aşağıdaki şekle göre köpeğin konumu nasıldır?

Köpek , evin önündedir. Ağacın ise solundadır. Köpeğin eve olan uzaklığını ve ağca olan uzaklığını ölçersek değişik sonuçlar buluruz.
Konumu nasıl tanımlayabiliriz ?
Bir cismin bulunduğu yere , o cismin konumu denir. Bir cismin konumu , seçilen sabit bir noktaya olan uzaklığıyla ölçülür.
Hareket ile konum arasında nasıl bir ilişki vardır ?
Bir cismin konumu,sabit bir noktaya göre zamanla değişiyorsa cisim hareket ediyor demektir. Hareket, cisimlerin konum değiştirmelerine bağlıdır.cismin harekete başladığı nokta ilk konum , vardığı nokta son konum adını alır. Son konum ile ilk konum arasındaki uzaklık farkına YER DEĞİŞTİRME veya HAREKET denir.

I I I I I I
0m 10m 20m 30m 40m 50m
ilk konum = 10m son konum = 50m
yer değiştirme = 50 – 10 = 40 m
Şekildeki araba 40m yer değiştirmiş , hareket etmiştir.
Bir cismin hareketli yada hareketsiz olduğuna nasıl karar verebiliriz ?
Bir cismin hareketli yada hareketsiz görünmesi , onu gözleyenin bulunduğu yere göre değişir. Bir otomobilin içinde giderken yol kenarındaki ağaçları geriye doğru gidiyormuş gibi görürüz. Gerçekte hareket eden ağaçlar değil otomobildir. Bir cismi hareketli yada hareketsiz diye tanımlarken sabit bir noktayla karşılaştırırız. Bu noktaya göre hareketli olan bir varlık , başka bir noktaya göre hareketsiz olabilir . Örneğin hareket halindeki bir trende oturan yolcular , durakat bekleyen insanlara göre hareketlidir. Çünkü bu yolcular trenle beraber hareket etmektedirler.
Bir cismin aldığı yol ile yer değiştirme miktarı her zaman aynı mıdır?

şekildeki yolu ok hizasında yürüyen adam 6m + 8m = 14 m yol almıştır. Ancak ,yer değiştirmesi 10 m ‘dir. Bir cismin yer değiştirme miktarıyla aldığı yol her zaman eşit olmaz.

3.KONUM ZAMANLA NASIL DEĞİŞİR ?
konumla zaman arasında nasıl bir ilişki vardır ?
hareket ,zamana göre konum değiştirmektir. Hızı sabit olan bir cismin konum değişikliği zamanla ilgilidir. Sabit hızla hareket eden bir cismin yer değiştirmesi arttıkça , geçen zaman da artar veya zaman arttıkça konum değişikliği de artar.
ETKİNLİK / GÖZLEM
Okulun bahçesinde 50m uzunluğunda bir yer belirleyin . bir arkadaşınız A noktasından B noktasına doğru yürümeye başlayınca kronometreyle ölçüm yapın , hareket süresini belirleyin . Hareketli bir varlık belli zamanda yer değiştirir.
DÜŞÜNÜP TARTIŞALIM
Hareketli varlıklar aynı yolu değişik sürelerde alırlar . Neden ?

4.YOLU ZAMANA BÖL , HIZI BUL
Hareket eden cisimlerin birim zamanda aldıkları yollar farklı mıdır ?
çevremizde hareket eden cisimler aynı uzaklığı değişik sürelerde aldıklarını gözlemleyebiliriz. Örneğin aynı noktada yola çıkan ve aynı noktaya varacak olan bir araba ve bir yaya olsun. Bunlardan araba o noktaya daha çabuk ulaşır. Çünkü arabanın hızı daha fazladır.
Hız bir cismin birim zamanda yer değiştirmesidir. Bir cismin hızını nasıl hesaplayabiliriz ?
Bir doğru üzerinde hareket eden cismin aldığı yola birim zamana bölersek cismin hızı bulunur .

Hız = yol : zaman
ETKİNLİK / GÖZLEM
Beden eğitimi salonunda yada bahçede bir koşu düzeneyerek iki arkadaşınızın koşma hızlarını ölçebilirsiniz . 50m uzunluğunda düz bir yer belirleyin . başlangıç noktasından bitiş noktasına doğru koşan arkadaşlarınızın koşma sürelerini , kronometreyle ölçün . iki nokta arasındaki uzaklığı zamana böldüğümüzde iki arkadaşınızın da ayrı ayrı hızları bulunur.
ÖRNEK : 50 metrelik yolu 5 saniyede koşan Göksu ‘nun hızı ne kadardır ?
Yolu zamana bölersek 50 : 5 = 10m/sn (metre / saniye )
Göks ‘ nun hızı saniyede 10 metredir. Diğer bir anlatımla , Göksu birim zamanda ( 1 saniyede ) 10 m koşar.
Hız birimi nedir ?
Uluslar arası birim sisteminde ; yol birimi metre , zaman birimi saniye ,hız birimi metre bölü saniye ( m /sn )dir. Taşıtlarda hız birimi olarak kilometre bölü saat (km / sa ) kullanılır.
ÖRNEK : Ahmet amca , kamyonuyla 300 kilometrelik yolu 5 saatte alıyor . saatteki hızı kaç kilometredir ?
Yol : zaman = hız 300 : 5 = 60 km/sa saatteki ortalama hızı.
Ortalama hız ne demektir ?
Hareketli bir cismin hızı hareket süresince farklı olabilir. Örneğin trafikte ilerleyen bir kamyon zaman zaman düşük hızla gitmek zorundadır.bazen 55km bazen de 25km bazen 70 km hızla gider . bu taşıtın hızını ölçmek için o kamyonun aldığı yolun tamamı zamana bölünür. ortalama hız =toplam yol : toplam zaman
Bu kamyonun hareket süresinin 3 saat olduğunu düşünürsek toplam yol ; 25km + 55km + 70km = 150 km
150 km : 3 saat = 50 km/sa kamyonun ortalama hızıdır .diğer bir değişle bu kamyon bir saatte ortalama olarak 50 km ilerler.
ÖRNEK : Bir trenin ortalama hızı saatte 60 km’dir. Bu tren 240kmlik yolu kaç saatte gider ?
1 saatte ; 60 km giderse
? saatte 240 km gider zaman = yol : hız
zamanı bulmak için yolu , otalama birim hıza böleriz . 240 : 60 = 4 saatte gider.
ÖRNEK : iki kent arası otomobille 4 saat otobüsle 5 saat sürmektedir. Otomobilin saatteki hızı 80 km ise otobüsün hızı ne kadardır?
otomobil 1 saatte 80 km hızla gittiğine göre otobüs bu uzaklığı 5 satte aldığına göre
80 x 4 = 320 km iki kent arası 320 : 5= 64 km ortalama hızla gitmektedir